Historycznie, depresja poporodowa jest zaburzeniem związanym z matkami. Dzisiaj wiemy jednak, że depresja poporodowa występuje także u mężczyzn, a badania pokazują rosnącą liczbę negatywnych objawów fizycznych i psychicznych występujących u mężczyzn w związku z porodem (1). Jest to bardzo niepokojące, ponieważ depresja poporodowa u ojców może negatywnie wpływać na poziom zaangażowania ojca w wychowanie dziecka (2-3). Zaangażowanie ojcowskie ma wiele czynników ochronnych dla rodzin i wiąże się ze zwiększonym dobrostanem matki i lepszym nastawieniem matki do macierzyństwa (4). Co więcej, wysoki poziom zaangażowania ojcowskiego w okresie niemowlęcym jest pozytywnie powiązany z emocjonalnym, poznawczym i społecznym dobrostanem dzieci (5). Chociaż istnieje wiele badań ilościowych i jakościowych dotyczących depresji poporodowej matek, jest znacznie mniej informacji na temat depresji poporodowej u ojców. Obecnie depresja poporodowa u ojców jest stanem niedostatecznie przebadanym i często nieleczonym, co powoduje poważne problemy w rodzinach (6).
Mamy bardzo różne dane na temat częstości występowania depresji poporodowej u ojców. Metaanaliza 43 badań wykazała depresję u 10,4% ojców między pierwszym trymestrem ciąży partnerki i rok po porodzie, przy czym szczyt przypada na trzy do sześciu miesięcy po porodzie, podobnie jak w przypadku kobiet po porodzie (7). Stany depresyjne zaobserwowano także wśród mężczyzn w trakcie trwania ciąży partnerki (8-14). Co bardzo ważne – mężowie, których żony cierpią na depresję poporodową, są szczególnie zagrożeni, a wyniki wskazują, że od 24 do 50% mężczyzn, których partnerki cierpią na depresję poporodową również cierpiało na depresję (15). Przegląd piśmiennictwa z 32 badań opublikowanych w latach 1989–2008 na temat stawania się ojcem wykazał, że ciąża jest najbardziej wymagającym okresem budowania poczucia własnej tożsamości jako ojca, a poród obejmuje bardzo mieszane uczucia, od bezradności i niepokoju po przyjemność i dumę (16). Depresja poporodowa nie tylko szkodzi osobom jej doświadczającym, ale także wpływa na relacje z partnerem i dziećmi. Badania pokazują, że depresja poporodowa wpływa negatywnie także na związek pary (17, 18). Badacze odkryli również szkodliwy wpływ depresji poporodowej u ojców na rozwój poznawczy niemowląt i interakcje rodzic-dziecko (4). Zdrowie psychiczne ojców w okresie okołoporodowym odgrywa ważną rolę w rozwoju dziecka (19). Dzieci ojców cierpiących na depresję są bardziej narażone na problemy emocjonalne i behawioralne, przy czym chłopcy są narażeni na znacznie większe ryzyko (20). Co więcej, dzieci ojców cierpiących na depresję są dwukrotnie bardziej narażone na rozwój zaburzeń psychicznych przed siódmym rokiem życia niż dzieci, których ojciec nie był w depresji (20). Takie warunki psychospołeczne u dzieci mogą skutkować zwiększonym poziomem lęku i depresji, wyższymi wskaźnikami zaburzeń emocjonalnych i zachowania, a także nadpobudliwością (20-21). Ojcowska depresja poporodowa wiąże się również z wyższym poziomem frustracji i izolacji u ojców, co może mieć istotny wpływ na zaangażowanie ojców (22).
Tak więc badania pokazują, że depresja u ojców w okresie okołoporodowym jest istotnie związana z zaburzeniami psychicznymi u ich dzieci (i to po uwzględnieniu depresji matki i poziomu wykształcenia ojca). Depresja u ojców w okresie poporodowym może wiązać się z późniejszymi zaburzeniami psychicznymi u ich dzieci, niezależnie od matczynej depresji poporodowej (23). W badaniu (Avon Longitudinal Study of Parents and Children) przeprowadzonym w Wielkiej Brytanii przez 10 lat obserwowano 10975 ojców i ich dzieci. Okazało się, że dzieci, których ojcowie byli w depresji zarówno w okresie przedporodowym, jak i poporodowym, wykazywały większe ryzyko wczesnych problemów rozwojowych i emocjonalnych (24).
Odkrycia te podkreślają parę ważnych czynników dotyczących depresji u mężczyzn w okresie poporodowym. Po pierwsze, depresja u mężczyzn jest stosunkowo częsta. Po drugie, depresja u ojców w okresie poporodowym silnie przewidywała wzrost częstości zaburzeń psychicznych, szczególnie zaburzeń zachowania u ich dzieci 7 lat później, a także wzrost odsetka trudności społecznych (23). Ten związek między depresją ojcowską, a bardziej aspołecznymi zachowaniami u dziecka, może odzwierciedlać rolę ojca w kontaktach z dziećmi. Wiadomo, że rodzic depresyjny to rodzic nieobecny emocjonalnie, a to może poważnie zakłócić zdolność każdego rodzica do podjęcia zadań rodzicielskich, szczególnie wpływając na codzienne interakcje między rodzicem, a dzieckiem (25-26). Większość badań lęku rodzicielskiego i depresji wykorzystuje Edynburską Skalę Depresji Poporodowej (EPDS) i skupia się tylko na matce i diadzie tj. relacji matka – niemowlę, nie zwracając uwagi na lęk i depresję ze strony ojca (24,27-29). W wielu krajach (także w Polsce) kobiety w ciąży są rutynowo badane pod kątem depresji podczas, gdy mężczyźni nie są rutynowo badani pod kątem depresji lub lęku (30). Badania pokazują, że para może doświadczać narodzin dziecka jako wydarzenia szczególnie trudnego, a także, że te trudności mogą wynikać z uszkodzonych reprezentacji roli ojca i pary rodzicielskiej w myśleniu obojga rodziców. Wczesnym doświadczeniem u takich rodziców i to zarówno u kobiety, jak i mężczyzny, jest bliska więź z matką i wykluczenie ojca lub umniejszenie ważności jego roli. W takiej sytuacji przyjście na świat dziecka, które zmienia strukturę rodziny, może być szczególnie zagrażające.
Należy też zaznaczyć, że objawy depresyjne ze strony ojca zwiększają ryzyko kontynuacji lub nasilenia objawów ze strony matki, a pozytywne zaangażowanie ojców zmniejsza ryzyko niekorzystnych wyników behawioralnych u dzieci matek z depresją (31).
Tak więc wyraźnie widzimy, że ojcowskie trudności ze zdrowiem psychicznym zwiększają ryzyko problemów emocjonalnych i behawioralnych u dzieci, i wpływają na relacje z partnerką (20). Jakość relacji rodzic-dziecko jest bardzo ważna w rozwoju psychicznym dziecka (32). Zaangażowanie ojcowskie ma wiele pozytywnych skutków dla dzieci i jest istotnym czynnikiem zdrowego rozwoju dziecka. Badania podkreślają jak ważne jest wsparcie ojców w różnych programach opieki przedporodowej (33-34). Poprawa ojcowskiego samopoczucia psychicznego niesie korzyść nie tylko dla mężczyzn, ale dla całej rodziny. Letourneau i wsp. stwierdzili, że ojcowie zgłaszają potrzebę pomocy z powodu depresji poporodowej, ale na ich drodze pojawiają się pewne bariery (35). Główne bariery obejmują brak informacji na temat depresji poporodowej w ogóle, brak wiedzy gdzie szukać pomocy lub informacji oraz strach przed piętnem związanym z depresją. Rozsądne więc wydaje się udostępnianie informacji o ojcowskiej depresji poporodowej w celu przeciwdziałania jej negatywnemu wpływowi dla rodziny. Badania wykazały, że osoby, które uważają, że ludzie są napiętnowani za szukanie pomocy w leczeniu depresji, rzadziej szukają leczenia u specjalistów zdrowia psychicznego (36). Ponieważ mężczyźni już teraz rzadziej niż kobiety szukają profesjonalnej pomocy w leczeniu depresji, ważne jest, aby depresja poporodowa przestała być stygmatyzowana. Ojcowie często doświadczają stresu psychicznego po urodzeniu dziecka, ale mają tendencję do skupiania się na potrzebach żon, a nawet kwestionowania, czy ich uczucia są uzasadnione (37). Wielu ojców odczuwa, że ich uczucia nie są ważne lub że nie są tak ważne jak uczucia kobiety po porodzie i w konsekwencji tłumią swoje emocje.
Bibliografia:
- Zelkowitz, P., Milet, T.H. (2001). The course of postpartum psychiatric disorders in women and theirs partners. Journal of Nervous and Mental Disease,189, 575–582
- Garfield, C. F., Isacco, A. (2009). Urban fathers’ role in maternal postpartum mental health. Fathering: A Journal of Theory, Research, Practice about Men as Fathers, 7(3), 286-302.
- Bielawska-Batorowicz, E., Kossakowska-Petrycka, K. (2006). Depressive mood in men after the birth of their offspring in relation to a partner’s depression, social support, fathers’ personality and prenatal expectations. Journal of Reproductive Infant Psychology, 24(1), 21-29.
- Sejourne, N. N., Vaslot, V. V., Beaume, M. M., Goutaudier, N. N., Chabrol, H. H. (2012). The impact of paternity leave and paternal involvement in child care on maternal postpartum depression. Journal of Reproductive & Infant Psychology, 30 (2), 135-144.
- O’Brien, M., Brandth, B., Kvande, E. (2007). Fathers, work and family life: Global perspectives and new insights. Community, Work and Family, 10(4), 375-386.
- Musser, A. K., Ahmed, A. H., Foli, K. J., Coddington, J. A. (2013). Paternal postpartum depression: What health care providers should know. Journal of Pediatric Health Care, 27(6), 479-485.
- Paulson J.F, Bazemore S.D.(2010) Prenatal and postpartum depression in fathers and its association with maternal depression: a meta-analysis. JAMA, 303 19:1961–1969.
- Matthey S., Barnett B., Howie P., Kavanagh D.J. (2003) Diagnosing postpartum depression in mothers and fathers: whatever happened to anxiety? J Affect Disord, 74 2:139–147.
- Johnson M.P., Baker S.R. (2004) Implications of coping repertoire as predictors of men’s stress, anxiety and depression following pregnancy, childbirth and miscarriage: a longitudinal study. J Psychosom Obstet Gynaecol, 25 2:87–98.
- Gao L.L., Chan S.W.C, Mao Q. (2009) Depression, Perceived Stress, and Social Support Among First-Time Chinese Mothers and Fathers in the Postpartum Period. Res Nurs Health, 32 1:50–58.
- Moss K., Skouteris H., Wertheim E., Paxton S., Milgrom J. (2009) Depressive and anxiety symptoms through late pregnancy and the first year post birth: An examination of prospective relationships. Arch Womens Ment Health, 12 5:345–349.
- Skouteris H., Wertheim E.H., Rallis S., Milgrom J., Paxto S.J. (2009) Depression and anxiety through pregnancy and the early postpartum: An examination of prospective relationships. J Affect Disord, 113 3:303–308.
- Figueiredo B., Conde A.(2011) Anxiety and depression in women and men from early pregnancy to 3-months postpartum. Arch Womens Ment Health, 14 3:247.
- Philpott L.F., Leahy-Warren P., FitzGerald S., Savage E. (2017) Stress in fathers in the perinatal period: A systematic review. Midwifery, 55:113–127.
- Letourneau, N. N., Duffett-Leger, L. L., Dennis, C. L., Stewart, M. M., Tryphonopoulus, P. D. (2011). Identifying the support needs of fathers affected by post-partum depression: A pilot study. Journal of Psychiatric Mental Health Nursing, 18(1), 41-47.
- Genesoni L., Tallandini M.A.(2009) Men’s psychological transition to fatherhood: an analysis of the literature, 1989–2008. Birth, 36 4:305–317.
- Kerstis, B., Berglund, A., Engström, G., Edlund, B., Sylvén, S., Aarts, C. (2014). Depressive symptoms postpartum among parents are associated with marital separation: A Swedish cohort study. Scandinavian Journal of Public Health, 42(7)
- Burke, L. (2003). The impact of maternal depression on familial relationships. International Review of Psychiatry, 15(3), 243-255.
- Vänskä, M., Punamäki, R.-L., Lindblom, J., Flykt, M., Tolvanen, A., Unkila-Kallio, L., Tulppala, M. and Tiitinen, A. (2017), Parental pre-and postpartum mental health predicts child mental health and development. Fam Relat.
- Ramchandani, P.G., Stein, A., O’Connor, T.G., Heron, J., Murray, L., Evans, J. (2008). Depression in men in the postnatal period and later child psychopathology: A population cohort study. Journal of American Academy Child Adolescent Psychiatry 47(4):390-398
- Paulson, J.F. Bazemore S.D. (2010). Prenatal and postpartum depression in fathers and its association with maternal depression: A meta-analysis. JAMA 303(19):1961-1969.
- Davey, S. J., Dziurawiec, S., O Brien-Malone, A. (2006). Men’s voices: Postnatal depression from the perspective of male partners. Qualitative Health Research, 16(2), 206–220.
- Baldwin, S., Malone, M., Sandall, J., Bick, D. (2018) Mental health and wellbeing during the transition to fatherhood: a systematic review of first time fathers’ experiences. JBI Database System Rev Implement Rep, 16(11): 2118–2191.
- Ramchandani P., Stein A., Evans J., O’Connor T.G. (2005) The ALSPAC study team Paternal Depression in the postnatal period and child development: a prospective population study. The Lancet. 365:3201–3205.
- Murray L., Cooper P.(2003) Intergenerational transmission of affective and cognitive processes associated with depression: infancy and the preschool years. In: Goodyer I, editor. Unipolar Depression: a Lifespan Perspective. Oxford University Press; Oxford: chapter 2.
- Kane P., Garber J. (2004) The relations among depression in fathers, children’s psychopathology, and father-child conflict: a meta-analysis. Clinical Psychology Review. 24:339–360.
- Buist A., Austin M-P, Hayes B., Speelman C., Bilszta J., Gemmill A., Brooks J., Ellwood D., Milgrom J. (2008) Postnatal mental health of women giving birth in Australia 2002–2004: findings from the beyondblue National Postnatal Depression Program. Aust N Z J Psychiatry. 42(1):66–73
- Edwards B., Galletly C., Semmler-Booth T., Dekker G. (2008) Does antenatal screening for psychosocial risk factors predict postnatal depression? A follow-up study of 154 women in Adelaide, South Australia. Aust N Z J Psychiatry. 42(1):51–55.
- Figueiredo B., Costa R. (2009) Mother’s stress, mood and emotional involvement with the infant: 3 months before and 3 months after childbirth. Arch Womens Ment Health. 12(3):143–153
- Cox J.L., Holden J.M., Sagovsky R. (1987) Detection of postnatal depression. Development of the 10-item Edinburgh Postnatal Depression Scale. Br J Psychiatry. 150:782–786.
- Paulson J.F, Bazemore S.D.(2010) Prenatal and postpartum depression in fathers and its association with maternal depression: a meta-analysis. JAMA, 303 19:1961–1969.
- O’Connor T.G.(2002) Annotation: The `effects’ of parenting reconsidered: findings, challenges, and applications. J Child Psychol Psychiatry. 43(5):555–572
- Svensson J., Barclay L., Cooke M. (2009) Randomised-controlled trial of two antenatal education programs. Midwifery. 25(2):114–125.
- Fletcher R.J., Matthey S., Marley C.G.(2006) Addressing depression and anxiety among new fathers. Medical Journal of Australia. 185:461–463
- Letourneau, N. N., Duffett-Leger, L. L., Dennis, C. L., Stewart, M. M., Tryphonopoulus, P. D. (2011). Identifying the support needs of fathers affected by post-partum depression: A pilot study. Journal of Psychiatric Mental Health Nursing, 18(1), 41-47.
- Barney, L. J., Griffiths, K. M., Jorm, A. F., Christensen, H. (2006). Stigma about depression and its impact on help-seeking intentions. Australian & New Zealand Journal of Psychiatry, 40, 51–54.
- Darwin, Z., Galdas, P., Hinchliff, S., Littlewood, E., McMillan, D., McGowan, L., & Gilbody, S. (2017). Fathers’ views and experiences of their own mental health during pregnancy and the first postnatal year: a qualitative interview study of men participating in the UK Born and Bred in Yorkshire (BaBY) cohort. BMC pregnancy and childbirth, 17(1), 45.
